kresy wschodnie II RP

Województwo Poleskie

Główne miasta: Brześć nad Bugiem, Pińsk, Dawidgródek, Łuniniec, Kobryń, Prużana i Stolin.

Zamieszkane było w większości przez Białorusinów (42,6%) i Polaków (24,3 %), w mniejszym stopniu przez Ukraińców (17,6 %), z niewielką domieszką Żydów (10,4 %), Rosjan (0,4%), Niemcy (0,1%). Co do stosunków wyznaniowych 79,2 % było wyznania prawosławnego, 12,6 % było mojżeszowego, 7,8% rzymskokatolickiego.

ODZYSKANIE NIEPODLEGŁOŚCI 1918r. I WOJNA 1920r.

Wraz z wycofywaniem się Niemców w 1918 i początkach 1919 r., rozgorzał bój o te ziemie z bolszewicką Rosją. 9 lutego 1919 Brześć został odbity z rąk Niemców przez polski ochotniczy oddział Samoobrony Wileńskiej pod dowództwem podrotm. Jerzego Dąbrowskiego. Polski oddział poniósł niewielkie straty, zdobywając jednocześnie na Niemcach znaczne ilości sprzętu. Wkrótce do Brześcia dotarły od zachodu jednostki 9 Dywizji Piechoty dowodzonej przez gen. Antoniego Listowskiego. Ochotnicy z Samoobrony Wileńskiej weszli w jej skład jako Dywizjon Jazdy Wileńskiej. W marcu oddziały gen. Listowskiego odbiły z rąk bolszewików Pińsk. Ze zdobytych ziem stworzono Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich- tymczasową strukturę administracyjną, dzielącą się początkowo na 3 okręgi: wileński ze stolicą w Wilnie, brzeski ze stolicą w Brześciu Litewskim i okręg miński ze stolicą w Mińsku. Utworzono także Zarząd Powiatów Wołyńskich ze stolicą w Kowlu. Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich został zlikwidowany z chwilą wkroczenia wojsk bolszewickich w 1920r. W listopadzie 1920 polskie oddziały ponownie odbiły te ziemie, tworząc województwo poleskie z siedzibą w Pińsku, a po pożarze miasta w 1921r. stolica województwa została przeniesiona do Brześcia Litewskiego przemianowanego na Brześc nad Bugiem.

OKRES MIĘDZYWOJENNY

Było to jedno z najbardziej zacofanych województw Polski międzywojennej, o wysokim stopniu analfabetyzmu. W 1938 większość ludności przyznawała się do narodowości „tutejszej”, nie podając języka ojczystego. W 1930 r. rozpoczęły się aresztowania opozycyjnych polityków Centrolewu, którym po zakończeniu kadencji sejmu skończył się immunitet. Skazanych osadzono w twierdzy brzeskiej, a komendantem obozu został płk. Wacław Kostek-Biernacki. Wśród zatrzymanych byli m.in. Wincenty Witos, Norbert Barlicki, Stanisław Dubois, Herman Lieberman, których w 1932r. podczas słynnego „procesu brzeskiego” oskarżono o zbrojną próbę obalenia rządów sanacyjnych. W 1934 r. z inicjatywy premiera Leona Kozłowskiego, zorganizowano Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuzkiej. Bezpośrednim powodem utworzenia obozu, było zabójstwo przez Organizacje Ukraińskich Nacjonalistów ministra Bronisława Pierackiego w 1934r. Przez obóz przewinął się szereg działaczy OUN m.in. Dmytro Doncow- twórca nacjonalizmu ukraińskiego i Roman Szuchewycz- późniejszy naczelny dowódca Ukraińskiej Powstańczej Armii, główny inicjator ludobójstwa Polaków na kresach w 1943 r.- wypuszczeni z więzienia przez sowietów w 1939r. Województwo poleskie było także ważnym miejscem na wojskowej mapie Polski. W 1931 r. utworzono Flotylle Pińską – flotyllę rzeczna wchodząca w skład Marynarki Wojennej w okresie międzywojennym, stacjonująca na rzece Pinie. Flotylla operowała na tzw. morzu pińskim – w dorzeczu Prypeci z głównymi rzekami: Prypeć, Pina, Strumień. W Pińsku stacjonował także 84 Pułk Piechoty Strzelców Poleskich.

AGRESJA SOWIECKA 17 WRZEŚNIA 1939r.

Dnia 17 września 1939 r. naszą wschodnią granicę przekroczyła Armia Czerwona. Zbrojny opór stawiły jednostki Korpusu Ochrony Pogranicza. Brzesc n/Bugiem był świadkiem wspólnej defilady dwóch nowych okupantów-III Rzeszy i ZSRR, jaką zorganizowano dla uczczenia nowego podziału Polski. W wyniku ataku sowieckiego województwo poleskie zostało włączone do ZSRR. Południowa część województwa z Kamieniem Koszyrskim została włączona do Ukraińskiej SRR, północna część zaś – jako obwody brzeski i piński – do Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

1945r. I ZMIANA GRANIC

Na konferencjach pokojowych w Teheranie i Jałcie zdecydowano o losach polskich kresów wschodnich, które oderwano od macierzy i wcielono do ZSRR. Zgodnie z żądaniem Stalina, granica pomiędzy ZSRR a Polską miała definitywnie przebiegać wzdłuż tzw.linii Curzona.Decyzja ta była jednak trzymana w tajemnicy, a o udzielonej w 1943r. zgodzie Brytyjczyków i Amerykanów na żądania sowieckie w kwestii przebiegu granicy wzdłuż linii Curzona, premier RP Stanisław Mikołajczyk został powiadomiony dopiero podczas rozmów w Moskwie w październiku 1944r. W wyniku układu polsko-radzieckiego (PKWN-ZSRR) z 1945 jedynie niewielkie fragmenty województwa poleskiego znajdują się obecnie w Polsce, stanowiąc część Podlasia. Reszta województwa została rozparcelowana między obwody brzeski i piński na Białorusi oraz wołyński i rówieński na Ukrainie. Po reformie administracyjnej w Białoruskiej SRR i likwidacji obwodu pińskiego tereny województwa znajdujące się na obszarze Białorusi prawie w całości należą do obwodu brzeskiego (poza m.in. wsią Lenin włączoną w skład obwodu homelskiego).